Skroplony gaz ziemny (LNG - Liquefied Natural Gas) stał się w ostatnich latach jednym z kluczowych elementów polskiej strategii bezpieczeństwa energetycznego. Uruchomienie terminalu LNG w Świnoujściu w 2016 roku i jego systematyczna rozbudowa otworzyły nowe możliwości dywersyfikacji dostaw gazu do Polski. W niniejszym artykule analizujemy obecny stan polskiego rynku LNG, perspektywy jego rozwoju oraz wyzwania, przed którymi stoi.

Polski rynek LNG - stan obecny

Polska infrastruktura LNG opiera się obecnie na jednym kluczowym obiekcie - terminalu im. Prezydenta Lecha Kaczyńskiego w Świnoujściu, zarządzanym przez spółkę Gaz-System.

Terminal LNG w Świnoujściu

Terminal w Świnoujściu, oddany do użytku w 2016 roku, jest największą tego typu instalacją w regionie Europy Środkowo-Wschodniej. Jego obecne parametry techniczne to:

  • Zdolność regazyfikacyjna: 6,2 mld m³ gazu rocznie (po rozbudowie w 2021 roku, wcześniej 5 mld m³)
  • Dwa zbiorniki magazynowe o pojemności 160 000 m³ każdy
  • Nabrzeże umożliwiające przyjmowanie statków o ładowności do 217 000 m³ LNG
  • Instalacja do załadunku LNG na cysterny samochodowe (ok. 1500-2000 autocystern rocznie)

W 2022 roku terminal przyjął 58 dostaw LNG, co stanowiło wykorzystanie mocy na poziomie blisko 90%. Główni dostawcy to:

  • Katar (Qatargas) - na podstawie długoterminowej umowy z PGNiG (obecnie część Orlenu)
  • USA - dostawy od różnych dostawców, w tym Cheniere Energy i Venture Global LNG
  • Norwegia (Equinor)

Znaczenie LNG dla polskiego miksu energetycznego

W 2022 roku import LNG przez terminal w Świnoujściu odpowiadał za około 30% całkowitego importu gazu do Polski, co stanowi znaczący wzrost z poziomu 10% w 2017 roku. W kontekście odchodzenia od rosyjskich dostaw gazu, znaczenie LNG dla polskiego bezpieczeństwa energetycznego znacząco wzrosło.

Oprócz importu przez terminal, Polska w ograniczonym zakresie importuje również LNG w małej skali - poprzez transporty cysternami samochodowymi z terminali w innych krajach UE (głównie Litwy i Niemiec).

Plany rozbudowy infrastruktury LNG w Polsce

Wzrastające znaczenie LNG w polskim miksie energetycznym przekłada się na ambitne plany rozbudowy infrastruktury.

Program rozbudowy terminalu w Świnoujściu

Gaz-System realizuje projekt dalszej rozbudowy terminalu LNG w Świnoujściu, który obejmuje:

  • Zwiększenie zdolności regazyfikacyjnej do 8,3 mld m³ rocznie (planowane zakończenie w 2024 roku)
  • Budowę trzeciego zbiornika o pojemności 180 000 m³
  • Rozbudowę nabrzeża o dodatkowe stanowisko do załadunku i rozładunku LNG na mniejsze jednostki (tzw. bunkierki)
  • Instalację do załadunku LNG na kolej (tzw. ISO-kontenery)

Realizacja tych inwestycji umożliwi nie tylko zwiększenie importu LNG do Polski, ale również rozwój usług przeładunku i reeksportu LNG do krajów sąsiednich.

FSRU w Zatoce Gdańskiej

Drugim strategicznym projektem jest budowa pływającego terminalu regazyfikacyjnego (FSRU - Floating Storage and Regasification Unit) w Zatoce Gdańskiej. Projekt FSRU Polen zakłada:

  • Instalację pływającej jednostki o zdolnościach regazyfikacyjnych na poziomie 6,1 mld m³ rocznie
  • Połączenie z krajowym systemem przesyłowym gazociągiem podmorskim i lądowym
  • Możliwość elastycznego skalowania dostaw w zależności od potrzeb rynkowych

Planowany termin uruchomienia FSRU to 2028 rok. Po realizacji tej inwestycji łączna zdolność importowa LNG do Polski przekroczy 14 mld m³ rocznie, co odpowiada około 80% obecnego rocznego zużycia gazu w kraju.

Rozwój małoskalowego LNG

Istotnym kierunkiem rozwoju jest również tzw. małoskalowe LNG (small-scale LNG), które obejmuje:

  • Dystrybucję LNG cysternami samochodowymi do odbiorców oddalonych od sieci gazowej
  • Rozwój bunkrowania statków paliwem LNG (szczególnie istotne w kontekście zaostrzających się norm emisyjnych dla transportu morskiego)
  • Budowę lokalnych stacji regazyfikacji LNG dla gmin i zakładów przemysłowych

W tym obszarze kluczowe znaczenie ma rozbudowa infrastruktury załadunku LNG na cysterny w terminalu w Świnoujściu oraz budowa stacji przeładunkowych LNG w różnych regionach Polski.

Szanse dla polskiego rynku LNG

Rozwój rynku LNG w Polsce niesie ze sobą szereg szans zarówno dla bezpieczeństwa energetycznego kraju, jak i dla rozwoju gospodarczego.

Dywersyfikacja dostaw i bezpieczeństwo energetyczne

Podstawową zaletą rozwoju infrastruktury LNG jest zwiększenie bezpieczeństwa energetycznego poprzez dywersyfikację źródeł i kierunków dostaw gazu. W kontekście odchodzenia od rosyjskich dostaw, terminal LNG w Świnoujściu odegrał kluczową rolę w zapewnieniu ciągłości dostaw gazu do Polski.

Elastyczność dostaw LNG ma szczególne znaczenie w sytuacjach kryzysowych - możliwość zakupu pojedynczych ładunków LNG na rynku spotowym pozwala na szybkie reagowanie na niedobory gazu wynikające z przerw w dostawach rurociągowych.

Hub gazowy dla Europy Środkowo-Wschodniej

Polska, dzięki rozbudowie infrastruktury LNG oraz połączeń międzysystemowych z krajami sąsiednimi, ma szansę stać się regionalnym hubem gazowym dla Europy Środkowo-Wschodniej. Umożliwi to:

  • Reeksport gazu do krajów takich jak Ukraina, Słowacja, Czechy czy kraje bałtyckie
  • Świadczenie usług przeładunku i magazynowania LNG dla państw regionu
  • Wzmocnienie pozycji Polski jako kluczowego gracza w regionalnej polityce energetycznej

Szczególnie obiecująca jest perspektywa współpracy z Ukrainą, która poszukuje alternatywnych źródeł dostaw gazu po zakończeniu tranzytu rosyjskiego gazu przez jej terytorium.

Wpływ na ceny gazu i konkurencyjność gospodarki

Zwiększenie podaży gazu z różnych kierunków powinno pozytywnie wpłynąć na konkurencyjność na polskim rynku gazu, co w dłuższej perspektywie może przełożyć się na niższe ceny dla odbiorców końcowych.

Dostęp do globalnego rynku LNG daje polskim podmiotom możliwość wykorzystania okresowych spadków cen na rynkach międzynarodowych, co jest szczególnie istotne w kontekście dużej zmienności cen gazu w ostatnich latach.

Rozwój nowych segmentów rynku

Rozbudowa infrastruktury LNG otwiera możliwości rozwoju nowych segmentów rynku, w tym:

  • LNG jako paliwo transportowe - zarówno w transporcie morskim, jak i drogowym (szczególnie dla flot ciężarówek dalekobieżnych)
  • Gazyfikacja obszarów oddalonych od sieci gazowej poprzez lokalne instalacje regazyfikacyjne
  • Rozwój przemysłu wykorzystującego LNG jako surowiec (np. w przemyśle chemicznym)

Wyzwania dla rozwoju rynku LNG w Polsce

Pomimo licznych szans, rozwój rynku LNG w Polsce napotyka również na istotne wyzwania.

Wyzwania ekonomiczne

Infrastruktura LNG wymaga znaczących nakładów inwestycyjnych, co stanowi istotne wyzwanie ekonomiczne:

  • Koszt rozbudowy terminalu w Świnoujściu szacowany jest na ponad 2 mld zł
  • Projekt FSRU w Zatoce Gdańskiej to wydatek rzędu 3-4 mld zł
  • Rozwój infrastruktury przesyłowej związanej z nowymi źródłami gazu to dodatkowe kilka miliardów złotych

Wyzwaniem jest również konkurencyjność cenowa LNG w porównaniu do gazu dostarczanego rurociągami. Historycznie LNG było droższe ze względu na koszty skraplania, transportu morskiego i regazyfikacji, choć różnica ta uległa znacznemu zmniejszeniu w ostatnich latach.

Wyzwania infrastrukturalne

Rozwój rynku LNG wymaga nie tylko rozbudowy samych terminali, ale również dostosowania infrastruktury przesyłowej:

  • Konieczność rozbudowy sieci gazociągów przesyłowych zdolnych do transportu zwiększonych wolumenów gazu z terminali LNG do odbiorców w całym kraju
  • Potrzeba zwiększenia pojemności magazynowych, które zapewniają elastyczność w zarządzaniu dostawami LNG
  • Rozwój infrastruktury dystrybucyjnej dla małoskalowego LNG

Dodatkowo, realizacja projektu FSRU w Zatoce Gdańskiej wiąże się z wyzwaniami technicznymi związanymi z instalacją infrastruktury morskiej w trudnych warunkach Morza Bałtyckiego.

Konkurencja międzynarodowa

Polska nie jest jedynym krajem w regionie, który inwestuje w rozwój infrastruktury LNG:

  • Litwa posiada terminal FSRU w Kłajpedzie o zdolności regazyfikacyjnej 4 mld m³ rocznie
  • Chorwacja uruchomiła terminal FSRU na wyspie Krk
  • Niemcy budują kilka terminali FSRU w odpowiedzi na kryzys energetyczny
  • Grecja i Turcja rozbudowują swoje moce importowe LNG

Powstaje pytanie, czy w regionie nie pojawi się nadpodaż mocy regazyfikacyjnych, co mogłoby negatywnie wpłynąć na stopień wykorzystania polskich terminali.

Wyzwania środowiskowe i polityka klimatyczna UE

Długoterminowym wyzwaniem dla sektora LNG jest polityka klimatyczna UE, zakładająca dekarbonizację gospodarki do 2050 roku:

  • Gaz ziemny, choć mniej emisyjny niż węgiel, nadal jest paliwem kopalnym emitującym CO2
  • Inwestycje w infrastrukturę gazową mogą stać się aktywami osieroconymi (stranded assets) w perspektywie 20-30 lat
  • Konieczność uwzględnienia możliwości przyszłego wykorzystania infrastruktury LNG do transportu wodoru lub innych niskoemisyjnych gazów

Dodatkowo, kontrowersje budzi wpływ łańcucha dostaw LNG na emisję metanu, który jest silnym gazem cieplarnianym. Wycieki metanu na etapie wydobycia, skraplania i transportu LNG mogą znacząco pogarszać bilans klimatyczny tego paliwa.

Perspektywy dla polskiego rynku LNG

Biorąc pod uwagę zarówno szanse, jak i wyzwania, można nakreślić kilka scenariuszy rozwoju polskiego rynku LNG w najbliższych latach.

Krótkoterminowe perspektywy (do 2025 roku)

W perspektywie krótkoterminowej kluczowe znaczenie będzie miało dokończenie rozbudowy terminalu w Świnoujściu:

  • Zwiększenie zdolności regazyfikacyjnej do 8,3 mld m³ rocznie
  • Rozbudowa funkcjonalności terminalu o możliwość załadunku LNG na mniejsze jednostki i transport kolejowy
  • Intensyfikacja wykorzystania terminalu, szczególnie w kontekście całkowitego odejścia od dostaw rosyjskiego gazu

W tym okresie można oczekiwać również dynamicznego rozwoju małoskalowego LNG, zwłaszcza w obszarze transportu drogowego i gazyfikacji wyspowej.

Średnioterminowe perspektywy (2025-2030)

Kluczowym wydarzeniem w tym okresie będzie uruchomienie FSRU w Zatoce Gdańskiej, co znacząco zwiększy możliwości importowe LNG do Polski. W tym okresie można oczekiwać:

  • Ugruntowania pozycji Polski jako regionalnego hubu gazowego
  • Rozwoju usług przeładunku i reeksportu LNG do krajów sąsiednich
  • Intensyfikacji konkurencji na polskim rynku gazu, co może przełożyć się na korzystniejsze ceny dla odbiorców końcowych

W tym okresie istotnym czynnikiem będzie również rozwój sytuacji geopolitycznej, szczególnie w kontekście konfliktu rosyjsko-ukraińskiego i jego wpływu na europejski rynek gazu.

Długoterminowe perspektywy (po 2030 roku)

W dłuższej perspektywie kluczowe znaczenie będzie miała adaptacja infrastruktury LNG do wymogów polityki klimatycznej:

  • Potencjalne wykorzystanie terminali LNG do importu biometanu lub wodoru (w formie skroplonej lub w połączeniach organicznych, np. LOHC)
  • Integracja infrastruktury LNG z systemami wychwytywania i składowania CO2 (CCS)
  • Stopniowe przesuwanie roli gazu ziemnego z podstawowego nośnika energii do paliwa przejściowego i rezerwowego

Perspektywy długoterminowe będą również zależeć od tempa rozwoju odnawialnych źródeł energii w Polsce oraz postępów w technologiach magazynowania energii, które mogą wpłynąć na zapotrzebowanie na gaz ziemny jako paliwo elastyczne, stabilizujące system energetyczny.

Podsumowanie

Polski rynek LNG znajduje się w fazie dynamicznego rozwoju, napędzanego zarówno potrzebą dywersyfikacji źródeł dostaw gazu, jak i koniecznością zapewnienia bezpieczeństwa energetycznego w obliczu odchodzenia od rosyjskich surowców.

Realizowane i planowane inwestycje w infrastrukturę LNG znacząco zwiększą możliwości importowe Polski, co stwarza szansę na umocnienie pozycji kraju jako regionalnego hubu gazowego. Jednocześnie rozwój małoskalowego LNG otwiera nowe możliwości dla gazyfikacji obszarów oddalonych od sieci oraz dla wykorzystania gazu jako paliwa transportowego.

Wyzwania ekonomiczne, infrastrukturalne oraz wynikające z polityki klimatycznej UE wymagają starannego planowania i adaptacji strategii rozwoju rynku LNG do zmieniających się uwarunkowań. Szczególnie istotne będzie zapewnienie, aby dzisiejsze inwestycje w infrastrukturę gazową mogły być wykorzystane również w przyszłej, niskoemisyjnej gospodarce.

Ostatecznie, przyszłość polskiego rynku LNG zależy nie tylko od decyzji inwestycyjnych krajowych podmiotów, ale również od globalnych trendów na rynku gazu, rozwoju technologii niskoemisyjnych oraz ewolucji polityki energetycznej i klimatycznej UE.